ثبت اثر هنری و اختراع  

ثبت اثر هنری و اختراع

ثبت اثر هنری و اختراع – حقوق مالکیت فکری با توجه به مصادیق و موضوعات تحت پوشش، در دو بخش حقوق مالکیت ادبی-هنری و حقوق مالکیت صنعتی، مطرح می­ شود. در حقوق مالکیت فکری، آثار ادبی، هنری و علمی مورد حمایت قانونی قرار گرفته و پدیدآورندگان آن­ها، اثر را به نام خود ثبت می­کنند.

با ثبت مالکیت اثر، هر گونه تکثیر، کپی، نشر، تولید، عرضه، بهره برداری و اجرای اثر، در انحصار صاحب آن قرار می ­گیرد. از این حق مالکیت با عناوینی چون حق مؤلف، کپی رایت، حق پدیدآورنده و در نهایت، حق مالکیت نیز نام برده می­ شود.

مصادیق و موضوعات حقوق مالکیت فکری:

قبل از آنکه یاد بگیریم که چگونه باید به ثبت اثر هنری و اختراع بپردازیم، بهتر است کمی درباره مصادیق مالکیت فکری بدانیم. حقوق مالکیت فکری، اموال و دارایی های نامشهود افراد که حاصل فکر و اندیشه آن ها است را تحت حمایت قانونی قرار می دهد. این دارایی ها حاصل اندیشه و فکر بوده و جزئی از دستاوردهای ذهنی افراد محسوب می شود. این دستاوردها در نمادها، نشانه ها، آثار ادبی و هنری، اختراعات علمی و حتی نام تجاری و … نمود پیدا کرده است.

طبق تقسیم بندی ارائه شده از سوی سازمان جهانی مالکیت فکری(WIPO)، مصادیق و موضوعات تحت حمایت این سازمان، در دو گروه اصلی طبقه بندی می شوند:

• مالکیت صنعتی که شامل پتنت ها، علائم تجاری و نشان ها، طرح های صنعتی و ابداعات و نشانه های جغرافیایی است.
• کپی رایت که شامل آثار ادبی (رمان، نمایشنامه و شعر)، فیلم، موسیقی، آثار هنری (نقشه، نقاشی، عکس و مجسمه و همچنین طرح های معماری) می گردد.

لزوم ثبت آثار هنری و اختراع:

چرا باید به ثبت اثر هنری و اختراع بپردازیم؟ گرچه در بخش کپی رایت، ثبت اثر شرط حمایت از آثار ادبی و هنری نخواهد بود؛ ولی نباید از اهمیت ثبت این گروه از آثار غافل شد. یک اثر هنری به محض بروز و ظهور، مشمول قانون کپی رایت می گردد اما با این وجود، نباید ثبت آثار را نادیده گرفت.

اهمیت این موضوع بویژه در زمان تعرض و تجاوز به یک اثر، بیشتر احساس می شود. در این مواقع، صاحب اثر، بدون ارائه هرگونه مدرک و مستندات و تنها با ارائه گواهی ثبت، به راحتی می تواند حقوق حقه خود را طلب نماید.

از سوی دیگر با ثبت مالکیت یک اثر، مدت زمان استیفای حقوق مادی صاحب اثر درخصوص نشر و مدت حمایت های قانونی مشخص می گردد.

مصادیق سرقت و تجاوز غیرقانونی به آثار ادبی و هنری:

طبق ماده 23 قانون مدنی، هرگونه نشر، پخش، عرضه کامل یا بخشی از یک اثر به نام شخصی جز پدیدآورنده آن و یا بدون اجازه وی، از جمله موارد تجاوز یا سرقت آثار ادبی محسوب می شود.

حقوق ناشی از ثبت مالکیت آثار ادبی و هنری:

حق مؤلف (کپی رایت)، مجموعه حقوقی است که از اختیار کامل پدیدآورنده یا خالق یک اثر بر آن حکایت دارد. این حق، به صورت انحصاری، شامل تمامی وجوه بهره برداری از آفرینه یا اثر برای صاحب آن و پس از مرگ وی، برای وراث او است که در بازه زمانی محدود، تعریف می شود.

مدت حمایت قانونی از آثار عکاسی و سینمایی تا سی سال پس از انتشار آن ها و در مورد سایر آثار ادبی و هنری تا پنجاه سال پس از مرگ صاحب اثر یا پدیدآورنده آن است که بعد از وی به وراث او منتقل می گردد.

با این حق، مؤلف، هرگونه استفاده از اثر خود توسط دیگران را کنترل و محدود می سازد.  تنها با عقد قرارداد و اجازه وی، بهره برداری از آثار او میسر می گردد.

البته این تنها ابعاد مادی حق مؤلف یا کپی رایت است. در ابعاد معنوی، حق بر نام و عنوان اثر نیز مطرح می شود که محدود به زمان و مکان نیست و غیرقابل انتقال به غیر است.

در کنار حقوق پدیدآورنده یا پدیدآورندگان، حقوق جانبی ناشی از ثبت مالکیت نیز مطرح است. حقوق جانبی در واقع بیانگر حقوق افرادی است که در فرآیند تولید و عرضه و پخش آثار ادبی و هنری مانند تولیدات سینمایی، آثار موسیقایی و اجراها مشارکت دارند.

این افراد عبارتند از کارگردانان، تولیدکنندگان، تهیه کنندگان، استودیوهای تولید و ضبط موسیقی، نوازندگان، خوانندگان.

آثار مورد حمایت مالکیت ادبی و هنری:

ثبت اثر هنری و اختراع همواره دغدغه اصلی مخترعین و هنرمندان و نویسندگان است. طبق ماده 2 قانون حمایت از مؤلفان، مصنفان و هنرمندان آثاری که تحت حمایت مالکیت ادبی و هنری قرار می گیرند در گروه های ذیل تقسیم بندی می گردند:

1-کتاب و رساله و جزوه و نمایشنامه و هر نوشته دیگر علم یا فنی و ادبی و هنری.

٢-شعر و ترانه و سرود و تصنیف که به هر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد.

٣-اثر سمعی و بصری به منظور اجرا در صحنه های نمایش یا پرده سینما یا پخش از رادیو یا تلویزیون که به هر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد.

٤-اثر موسیقی که به هر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد.

٥-نقاشی و تصویر و طرح و نقش و نقشه جغرافیایی ابتکاری و نوشته ها و خط های تزئینی و هرگونه اثر
تزئینی و اثر تجسمی که به هرطریق و روش به صورت ساده یا ترکیبی به وجود آمده باشد.

٦-هر گونه پیکره (مجسمه).

٧-اثر معماری از قبیل طرح و نقشه ساختمان.

٨-اثر عکاسی که با روش ابتکاری و ابداع پدید آمده باشد.

٩-اثر ابتکاری مربوط به هنرهای دستی یا صنعتی و نقشه قالی و گلیم.

١٠-اثر ابتکاری که بر پایه فرهنگ عامه (فولکلور) یا میراث فرهنگی و هنر ملی پدید آمده باشد.

١١-اثر فنی که جنبه ابداع و ابتکار داشته باشد.

١٢-هر گونه اثر مبتکرانه دیگر که از ترکیب چند اثر از اثرهای نامبرده در این فصل پدید آمده باشد.

شروط ثبت مالکیت آثار ادبی و هنری:

برای بهره مندی از حمایت مالکیت ادبی و هنری چه در ایران و چه کشورهای دیگر، اثر می بایست دارای شرایط زیر باشد:

محسوس بودن یا ظهور خارجی:

برای آنکه اثری مورد حمایت قرار بگیرد باید موجودیت و ظهور یافته باشد و به صرف داشتن یک ایده هنری و ادبی نمی توان آنرا ثبت نمود. به بیان بهتر، دو اصل شکلی و موضوعی بودن از مهم ترین اصول و شروط ثبت آثار است.

واضح و مبرهن است اثری که عینیت نیافته و در حد ایده باقی مانده، پا به عرصه وجود نذاشته تا مورد حمایت قانونی قرار بگیرد.

اصالت اثر:

از مهم ترین شروط دیگر در ثبت مالکیت آثار، موضوعیت و اصالت آن است. منظور از موضوعیت و اصالت، صرفاً مبتکرانه بودن و نو بودن اثر نیست، بلکه مقصود مستند بودن آن است. یک اثر هنری و ادبی می بایست مستند به ذوق، اندیشه و تفکر پدیدآورنده آن اثر باشد.

پس هرگونه تقلید و کپی برداری از آثار دیگران، مانع از اعمال حق مالکیت اثر می گردد.

مالیت و قانونیت اثر:

برای بهره مندی از حقوق مالی و اقتصادی که از حقوق مالکیت، ناشی می شود، یک اثر باید ارزش مادی و قابلیت داد و ستد داشته باشد.

بنابر این شرط یک اثر اگر طبق مواد 215 و 248 قانون مدنی، قابلیت خرید و فروش داشته و متضمن منفعت مشروع باشد، امکان حمایت قانونی خواهد داشت.

به بیان بهتر، اثری که از نظر شرع و قانون موضوعیت آن رد شده است مانند فیلم مستهجن، شعر توهین آمیز، صورت غنایی زن یا مجسمه عریان و امثالهم، تحت حمایت قانون مالکیت قرار نخواهد گرفت.

انتشار اثر در داخل کشور:

در غالب قوانین ملی، حمایت از یک اثر، مشروط به انتشار آن برای نخستین بار در کشور متبوع است.

 

قوانین حمایتی ایران از حقوق هنرمندان، مصنفان و پدیدآورندگان آثار ادبی و هنری:

در قانون ایران، قوانین متعددی برای حمایت از پدیدآورندگان آثار ادبی و هنری وجود دارد. از جمله این قوانین می توان به قانون حمایت از حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان در سال 1348 و اصلاحیه ماده 12 آن در مورخ 31/5/1389 اشاره داشت.

همچنین

• آیین نامه اجرایی ماده 21 قانون حمایت حقوق مؤلفان و منصفان و هنرمندان (1350)

• قانون ترجمه و تکثیر و نشریات و آثار صوتی

• قانون تجارت الکترونیک (1382)

از دیگر قوانین حمایتی ایران از هنرمندان و پدیدآورندگان آثار ادبی و هنری است.

روند ثبت مالکیت آثار ادبی و هنری:

آیین نامه اجرایی ماده 21 قانون حمایت از حقوق مؤلفان و هنرمندان، تمامی مدارک و مراحل و فرآیند ثبت این گروه از آثار را به خوبی توضیح داده است که برای دریافت آن اینجا کلیک کنید

http://lipo.farhang.gov.ir/fa/lawsaregulation/law

 https://lipo.farhang.gov.ir/fa/lawsaregulation/lawl

و همچنین اصلاحیه آئین نامه اجرایی

https://rc.majlis.ir/fa/law/show/121199

مدارک مورد نیاز ثبت مالکیت آثار ادبی و هنری:

• تقاضا نامه کتبی
• ارائه مدارک لازم برای ثبت آثار ادبی و هنری فرآیند و حقوق آن در خصوص معرفی اثر منطبق با آیین نامه اجرایی ماده ۲۱ قانون حمایت از حقوق مولفان و هنرمندان
• تکمیل فرم درخواست نامه ثبت آثار ادبی – هنری
• کپی کارت ملی و تمامی صفحات شناسنامه
• یک نسخه وکالتنامه یا مدرک مثبت نمایندگی قانونی

فرآیند ثبت مالکیت آثار ادبی و هنری:

• ورود به سامانه ثبت اثر ادبی و هنری و عضویت در سایت زیر:

 http://ircrs.ir/web/Form.+?rg=MCG.RAW.UserPortal

• دریافت دفترچه راهنمای سایت
• ثبت اطلاعات و درخواست و دریافت کد رهگیری
• ارسال به کارشناسان متخصص و بررسی مدارک و شرایط لازم آن
• ارسال آگهی ثبت اثر به روزنامه رسمی و پرداخت هزینه‌های آن
• ارسال اطلاعات به دفتر مالکیت معنوی
• صدور گواهی ثبت اثر و دریافت آن

توجه: لازم بذکر است برای انجام امور فوق، مطابق با آئین نامه اجرایی نیاز به فایل توضیحات کامل اثر، عکس از اثر، مشخصات و تصویر مدارک پدیدآورنده یا پدیدآورندگان، خواهید داشت.

دعاوی حقوقی ناشی از سرقت مالکیت فکری

گاه اختلاف نظر در مورد تعلق و مالکیت اثر هنری و ادبی و یا اختراع موجب گشوده شدن پرونده در مرجع قضایی می شود. در این موارد وکیل مالکیت فکری می تواند بهترین وکیل برای دفاع از حقوق مالکیت فکری باشد.