تعهد و تضمین در چک

تعهد و تضمین در چک – آیا می دانید چک و نحوه نگارش آن تا چه میزان می تواند مشکل ساز و دردسرآفرین باشد؟

آیا می دانید چه کسانی در مورد صدور یک چک مسئولیت حقوقی یا کیفری دارند؟

آیا می دانید تامین خواسته در مورد چک یعنی چه؟

در اینجا ما سعی خواهیم کرد ولو به صورت مختصر در این باره توضیح دهیم.

چک یک سند تجاری است

چک یک سند تجاری است که در معاملات میان افراد و شرکت ها نقش اساسی دارد. این نقش، از حیث تعهد و تضمین در چک مهم است.

در قانون تجارت سه نوع سند تجاری به رسمیت شناخته شده است که عبارتند از: چک، سفته و برات. اما امروزه چک بیش از دیگر اسناد مورد استفاده قرار می گیرد.

 وصول چک سهل و راحت است

بیایید کمی در باره تعهد و تضمین در چک بیشتر بدانیم.

برای درک بهتر مثالی می زنیم. فرض کنید در یک قرارداد، بدون آنکه چک میان طرفین رد و بدل شود، یکی از طرفین در قبال انجام تعهداتی از جانب طرف دوم، موظف به پرداخت مبلغ معینی که در قرارداد قید گردیده، می شود. با وجود آنکه در این قرارداد چک میان طرفین مبادله نشده است قانونگذار فرد متعهد را مسئول پرداخت بدهی می داند و از طلبکار حمایت می کند. اما بیشتر افراد ترجیح می دهند در قبال طلب خود حتماً چکی را از طرف مقابل دریافت نمایند. علت چیست؟

باید دانست برای وصول چک راههای مختلف وجود دارد. راههایی که طلبکار با توجه به شرایط ، می تواند به انتخاب خود یکی از آن ها برگزیند.

برخی از این راهها سرعت دسترسی وی به طلبش را کوتاه نموده و موجب می شود وی سریع تر طلب خود را دریافت نماید.

در حالی که پروسه مطالبه مال از طریق متن قرارداد بسیار طولانی و خسته کننده است.

ورود شخص ثالث در چک

گاه قراردادی میان دو نفر امضاء می شود و یکی از طرفین متعهد می شود در قبال دریافت خدمتی خاص، مبلغی را به طرف دیگر بپردازد و بابت این کار چکی را در وجه او صادر می کند. طرف دریافت کننده چک، به هر دلیل چک را به شخص ثالث واگذار می نماید. در این شرط اگر صادر کننده چک به دلیل عدم انجام تعهد از طرف دوم قرارداد، حساب خود را خالی نگه داشته باشد و چک برگشت بخورد. در این حالت شخص ثالث می تواند چک را به مورد اجرا بگذارد.

اگرچه راههایی وجود دارد که صادر کننده چک بتواند با تمسک به آن ها ثابت کند ورود شخص ثالث، تبانی با نفر دوم بوده است. اما اثبات این امر بسیار مشکل خواهد بود.

تامین خواسته

گاهی طلبکار یک چک از دادگاه درخواست توقیف اموال صادر کننده چک را می نماید. علت آن است که احتمال می رود فرد بدهکار تا زمان رسیدگی به پرونده و صدور محکومیت فرصت کافی برای جابجایی و انتقال اموال خود را خواهد داشت. از آن جا که ادعای طلب هنوز به اثبات نرسیده و ممکن است به اثبات هم نرسد لذا در اینجا قانون با سپردن مبلغی از سوی طلبکار به صندوق دادگستری موافق می کند تا اگر ادعا ثابت نشد خوانده بتواند ضرر و زیان خود را از آن محل برداشت کند و در صورت اثبات نیز وجه مورد نظر عیناً به پرداخت کننده مسترد خواهد شد. به این اقدام تامین خواسته می گویند تا بر اساس آن مال و اموال بدهکار توقیف و اختیار جابجایی آن از وی سلب گردد.

اگر طلبکاری مستند به داشتن چک، درخواست تامین نماید، قاضی مکلف به صدور قرار تامین تا مبلغ چک است. در اینجا دارنده چک از پرداخت خسارت احتمالی معاف خواهد بود.

متعهدین و مسئولیت تضامنی چک

تعهد و تضمین در چک تا آنجا اهمیت می یابد که دارنده چک می تواند با توجه به شرایطی که در آن قراردارد به هر یک از صادرکننده چک، ظهر کننده یا ضامن مراجعه نماید. قانون نیز در صورت وجود شرایط از دارنده چک حمایت نموده و بنا به مورد می تواند هر یک از سه نفر و یا همه آن ها را موظف به پرداخت بدهی نماید. بنابراین امضاء هر چک و یا ظهر نویسی و تضمین آن کار خطرناکی است که باید فقط در شرایط خاص آن را انجام داد.

تا اینجا تا حدودی اهمیت تعهد و تضمین در چک روشن شد. اینک برخی اصطلاحات را مرور می کنیم.

ظهرنویس کیست؟

ظهرنویس کسی است که خودش یک فرد طلبکار محسوب می شود. وی چکی را که از بدهکار خود به عنوان طلب دریافت نموده به جای مراجعه به بانک و وصول چک، آن را ظهرنویسی می کند. حالا چک ظهرنویسی شده را به نفر بعدی که می تواند طلبکار ظهرنویس باشد، متنقل می نماید. حالا یک چک وجود دارد و حضور و نقش سه نفر در آن . یعنی صادر کننده اولیه چک، طلبکاری که چک در وجه وی صادر شده و نفر سوم که حالا چک در اختیار او قرار گرفته است.

ضامن در چک چه کسی است؟

اگر شخصی که نقشی در طلب و بدهی دو طرف ندارد، پشت چک را امضاء نماید او ضامن بدهی صادرکننده چک خواهد بود. به همین سادگی و فقط با یک امضاء. در نتیجه فقط با یک امضاء در پشت یک چک، فرد امضاء کننده ضامن صادر کننده چک خواهد بود و در صورت تنظیم دادخواست، فرد طلبکار می تواند به جای مراجعه به صادر کننده چک به سراغ ضامن برود و مبلغ چک را از او مطالبه نماید. هر گونه دفاع از طرف ضامن مبنی بر بی اطلاعی از موضوع و یا ندانستن عواقب کار موجبات عدم محکومیت وی را فراهم نمی آورد. و او ضامن پرداخت بدهی صادر کننده چک خواهد بود.

 چک یک سند لازم الاجرا است

سند لازم الاجرا به سندی اطلاق می شود که مفاد آن بدون نیاز به حکم دادگاه قابل اجرا است. در سند لازم الاجرا قانونگذار طلبکار را ذی حق تصور می کند. در نتیجه به اداره ثبت اجازه می دهد بدون نیاز به دادگاه علیه بدهکار اجراییه صادر کند. چگ نیز یک سند لازم الاجرا است که می توان برای وصول آن به جای مراجعه به شورای حل اختلاف یا دادگاه، از طریق ثبت اقدام نمود. پس روشن شد تا چه اندازه تعهد و تضمین در چک می تواند مشکل ساز باشد.

وصول طلب چک از طریق مراجعه به ثبت

قانونگذار ثبت را در این موارد موظف به صدور اجراییه، توقیف اموال بدهکار و وصول طلب طلبکار نموده است. یکی از نقاط قوت چک به عنوان یک سند، لازم الاجرا بودن آن است. زیرا دریافت کننده چک می تواند به جای مراجعه به دادگاه ، مستقیم به دفاتر اسناد رسمی مراجعه نماید. با مراجعه به دفتر اسناد رسمی وی خواهد توانست تقاضای صدور اجراییه علیه صادر کننده چک و توقیف اموال وی را بنماید.

وصول طلب چک از طریق مراجعه به اجراییات دادگستری

برابر ماده 23 اطلاحیه جدید قانون صدور چک مورخ 1397/8/13 می توان برای وصول طلب چک، به اجرای احکام مدنی دادگاه نیز مراجعه نمود. با این روش، مراحل دادرسی حذف می شود. همچنین اگر بدهکار یا صادر کننده چک از پرداخت بدهی امتناع نماید دارنده چک می تواند تقاضای حبس صادر کننده را بنماید. ضمن اینکه اگر امضای چک با نمونه امضای صادر کننده انطباق نداشته باشد امکان وصول چک از طریق ثبت وجود ندارد. در این مورد باید از طریق اجراییات دادگستری اقدام نمود.

چک کیفری و غیر کیفری

چک در موارد زیر فاقد جنبه کیفری است:

جک وعده دار

چکی که تاریخ صدور آن با تاریخ پرداخت یکی نباشد.

چک سفید امضاء

چکی که در زمان صدور، امضاء دارد ولی مبلغ ندارد.

چک بدون تاریخ

چک مشروط

چکی که وصول آن منوط به شرط خاصی شده باشد.

چک بابت تضمین

چکی که بابت تضمین یک کار مثل تخلیه ملک توسط مستاجر از وی دریافت می شود.

چک بابت معاملات نامشروع

انتقال چک بعد از برگشت خوردن

گذشت شش ماه از تاریخ صدور چک و عدم گرفتن گواهی عدم پرداخت از بانک

گذشت شش ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت و عدم طرح شکایت کیفری

احتیاط شرط عقل است

برای اجتناب از هر گونه مشکل دردسرآفرین باید مطالعات خود را در امور حقوقی از جمله در زمینه صدور چک افزایش دهیم. نکاتی که در این جا مطرح شد تنها بخش کوچکی از صدها نکته ای است که در این رابطه وجود دارد. در صورت بروز هر گونه مشکل در امور قراردادها  و در نتیجه تعهدات و تضمین های دردسر ساز و داشتن پرونده و یا نیاز به مشاوره با ما در ارتباط باشید.