مالیات تراکنش های بانکی از جمله مهم ترین موضوعات مهم در انجام فعالیت های اقتصادی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی است. تراکنش بانکی به تمامی درخواست های حساب مالی یک شخص اعم از حقوقی و حقوقی گفته می شود. این تراکنش ها به عنوان مثال می تواند در قالب اطلاعات موجود بر روی پیامک های بانکی، همراه بانک و یا اینترنت بانک صورت پذیرد.
تشکیل گروههای رسیدگی مالیات تراکنش های بانکی
یکی از اقدامات سازمان امور مالیاتی، توجه و رسیدگی ویژه به حساب های مربوط به تراکنش های بانکی است. اهمیت این موضوع تا آن جا است که این سازمان بخشنامه هایی را در این خصوص صادر نموده است. اما به این نیز اکتفا نشده و گروه های رسیدگی ویژه، زیر نظر رؤسای امور مالیاتی در هر اداره کل مالیاتی تشکیل داده است. تشکیل گروههای رسیدگی مالیات تراکنش های بانکی از مهم ترین اقدامات سازمان امور مالیاتی محسوب می گردد.
نحوه عمل گروه های رسیدگی مالیات تراکنش های بانکی
هدف از تشکیل گروههای ویژه در ادارات مالیاتی، اجرای ماده 29 آیین نامه اجرایی ماده 219 قانون مالیات های مستقیم است. بر اساس این ماده از قانون، گروههای مورد اشاره وظیفه “شناسایی” ،”تشخیص”، “مطالبه” و “وصول” انواع مالیات، از جمله مالیات مربوط به تراکنش های بانکی را دارند.
فرایند رسیدگی به تراکنش های بانکی
گام اول. اطلاعات اشخاص دارای پرونده مالیاتی
ممکن است برخی تراکنش های بانکی متعلق به اشخاص حقیقی یا حقوقی باشد که قبلاً در سیستم مالیاتی کشور دارای پرونده باشند. در این صورت حداکثر ظرف پنج روز کاری بعد از آنکه اطلاعات تراکنش های بانکی دریافت شد، با دستور مدیرکل امور مالیاتی، اطلاعات مورد نظر در اختیار گروه رسیدگی ویژه قرار می گیرد.
الف. اطلاعات اشخاص دارای بیش از یک پرونده مالیاتی
برخی اشخاص حقیقی بیش از یک پرونده در سیستم جامع مالیاتی دارند. ممکن است برخی تراکنش های بانکی متعلق به این افراد باشد. در این صورت حداکثر ظرف دو هفته بعد از آنکه اطلاعات تراکنش های بانکی دریافت شد. اولین اقدام از طرف ادارات مالیاتی آغاز می شود. بدین صورت که طی درخواست کتبی از صاحب یا صاحبان حساب در خواست می گردد با تکمیل و امضای فرم مخصوص، توضیحات کامل در مورد ارتباط تراکنش ها با هر یک از پرونده های مالیاتی ارائه دهند. بعد از جمع آوری این اطلاعات، گروه رسیدگی ویژه آن را از طریق ادارات مالیاتی دریافت و کار بررسی را آغاز می نمایند.
ب. عدم مراجعه و یا عدم دسترسی به مؤدی مالیاتی
ممکن است دسترسی به مؤدی مالیاتی میسر نباشد. یا اینکه مؤدی مالیاتی به اداره مالیاتی مراجعه نکند. یا اینکه حضور پیدا نماید اما فرم را امضاء ننماید. در این صورت، موضوع در متن فرم قید و به امضای مأمور یا مأموران مالیاتی ذیربط می رسد. سپس پرونده متشکله به ضمیمه اطلاعات تراکنش های بانکی واصله، حسب دستور مدیرکل امور مالیاتی در اختیار گروه رسیدگی ویژه قرار می گیرد.
گام دوم. تراکنش های افراد بدون سابقه مالیاتی
ممکن است تراکنش های بانکی مربوط به کسانی باشد که هیچ سابقه ای در سیستم مالیاتی کشور نداشته باشند. در این صورت دو هفته بعد از دریافت اطلاعات، از صاحب یا صاحبان حساب مورد نظر دعوت به عمل می آید. این دعوت برای آن است تا ضمن تکمیل فرم مربوطه ، اطلاعات مربوط به کار خود را تکمیل نمایند. سپس برای آنان پرونده تشکیل می شود. پرونده مورد نظر همراه با اطلاعات تراکنش های بانکی ، برابر دستور مدیرکل امور مالیاتی در اختیار گروه رسیدگی ویژه قرار می گیرد.
الف. عدم همکاری مؤدی مالیاتی با اداره کل مالیاتی
ممکن است این اشخاص در پاسخ به دعوت کتبی به عمل آمده از طرف ادارات اطلاعات و خدمات مالیاتی از مراجعه حضوری یا ارسال پاسخ کتبی ظرف مدت پنج روزکاری خودداری نمایند. در این صورت، ادارات مذکور مکلفند با جمع آوری اطلاعات لازم و تنظیم فرم مربوطه، نسبت به ثبت نام و تشکیل پرونده برای این اشخاص اقدام نمایند. متعاقباً حسب دستور مدیرکل امور مالیاتی، پرونده اطلاعات تراکنش های بانکی در اختیار گروه رسیدگی ویژه قرار می گیرد.
ب. اطلاعات اشخاص حقیقی که عضو هیأت مدیره، مدیرعامل یا کارمند شخص دیگری هستند.
گاه اطلاعات تراکنش های مالیاتی مربوط به افرادی است که صاحب اصلی وجوه آن حساب را دیگری معرفی می نمایند. در این صورت حداکثر ظرف مدت دو هفته پس از دریافت اطلاعات تراکنش های بانکی، ضمن دعوت کتبی از صاحب حساب و اخذ توضیحات کتبی وی، در خصوص ماهیت تراکنش های بانکی واصله بررسی می شود.
حالت اول)
ممکن است حسب اظهارات مکتوب صاحب حساب، تراکنش های بانکی واصله مرتبط با فعالیت های شخص دیگری باشد. این موضوع نیز مورد تأیید کتبی و رسمی شخص مذکور قرار می گیرد. در این مورد، با تنظیم فرم مربوطه که به امضای طرفین رسیده است، اطلاعات تراکنش های بانکی واصله حسب دستور مدیرکل امور مالیاتی در اختیار گروه رسیدگی ویژه قرار می گیرد. یا اینکه پرونده به اداره کل امور مالیاتی ذیصلاح حسب مورد جهت اقدام مقتضی، ارجاع می شود.
حالت دوم)
ممکن است شخص ثالث مذکور ادعای صاحب حساب مبنی بر ارتباط تراکنش های بانکی با فعالیت خویش را تأیید ننماید. یا اساساً تراکنش های بانکی واصله، باتوجه به اظهارات مکتوب صاحب حساب، به خود شخص حقیقی تعلق داشته باشد. در این خصوص نیز ، حسب مورد اقدام مقتضی به عمل می آید.
پولشویی و اقدام در مورد تراکنش های بانکی مشکوک
ممکن است تراکنش های بانکی دریافت شده نتیجه معاملات و عملیات مشکوک به پولشویی باشد. در این صورت با رعایت مفاد دستورالعمل کشف معاملات و عملیات مشکوک و شیوه گزارش دهی در سازمان امور مالیاتی، موضوع به “دفتر بازرسی ویژه، مبارزه با پولشویی و فرار مالیاتی” گزارش می شود.
مقدمات رسیدگی
- گروه رسیدگی ویژه ابتدا حکم رسیدگی را دریافت می نماید.
- پرونده و اطلاعات تراکنش های بانکی را از واحد ذیربط تحویل می گیرد.
- برابر مقررات مواد 95 ،97 و 229 قانون مالیات های مستقیم نسبت به بررسی اسناد و مدارک اقدام می کند.
- حسب مورد، از مؤدی جهت ارائه اسناد و مدارک دعوت به عمل می آورد.
- صورتمجلس ارائه اسناد و مدارک را تهیه می کند.
نحوه رسیدگی و تعیین درآمد مشمول مالیات نسبت به تراکنش های بانکی واصله
- تراکنش هایی که مؤید گردش وجوه بین حساب های مختلف بانکی یک مؤدی می باشد به عنوان درآمد منظور نمی شود.
- مبالغ واریزی به حساب مؤدی که مربوط به دریافت وام و تسهیلات می باشد، ماهیتاٌ به عنوان درآمد تلقی نمی شود. برابر مقررات، آثار مالیاتی آنها مورد رسیدگی قرار گیرد.
- وجوه دریافتی بابت تسویه تمام یا بخشی از وجوه پرداختی قبلی به سایر اشخاص، ماهیتاً به عنوان درآمد تلقی نمی شود. برابر مقررات، آثار مالیاتی آنها مورد رسیدگی قرار گیرد.
- درآمدهای مربوط به حقوق، اجاره و یا سایر منابع، حسب مقررات و در چارچوب منبع درآمدی ، بررسی خواهد شد.
- چنانچه مؤدی به یکی از فعالیت های موضوع ماده 81 قانون مالیات های مستقیم اشتغال داشته باشد، وجوه واریزی مرتبط با درآمدهای ناشی از فعالیت های مذکور، از سایر مبالغ واریزی تفکیک و مطابق مقررات موضوعه اقدام می شود.
وکیل مالیاتی حرفه ای بهترین مشاور تخصصی در امور مربوط به کسب و کار
- چنانچه وجوه واریزی به حساب اشخاص، بنابر اظهارات مکتوب صاحب حساب ناشی از دریافت سهم الارث، نذر، وقف و حبس باشد، برابر مقررات مربوط مورد بررسی قرار می گیرد.
- وجوه واریزی که مالیات آنها براساس مقررات قانون مالیات های مستقیم به صورت نرخ مقطوع از جمله فروش سهام و یا فروش املاک دریافت می شود، جداگانه مورد بررسی و حسب مقررات موضوعه اقدام می شود.
- چنانچه وجوه واریزی از مصادیق غیر مشمول مالیات و یا درآمدهای معاف از پرداخت مالیات باشد، بارعایت مقررات در محاسبات منظور نمی شود.
- چنانچه در بررسی و بازدید و تحقیقات میدانی، مشخص شود وجوه واریزی به حساب های اشخاص، ناشی از فعالیت های اقتصادی صاحب حساب می باشد که قبلادرمحاسبه مالیات آنها به نحوی منظور نشده، مطابق مقررات موضوعه نسبت به مطالبه مالیات اقدام مقتضی به عمل می آید.
هیچگاه نسبت به انجام فعالیت های مالی کسب و کار خود بی توجه نباشید.
- چنانچه بر اساس اظهارات صریح و مکتوب مؤدی، در قبال وجوه واریزی به حساب های بانکی وی، مابه ازایی اعم از کالا یا خدمات توسط مؤدی ارائه نشده و یا در آینده ارائه نشود، و یا وجوه واریزی ناشی از معاملات محاباتی بوده، این امر مؤید وجود درآمد اتفاقی برای مؤدی است. و حسب مقررات فصل ششم از باب سوم قانون مالیاتهای مستقیم مشمول مالیات خواهد بود. در اجرای این بند دریافت وجوهی که ناشی از جبران خسارت بوده مشمول مالیات درآمد اتفاقی نمی باشد. وجوه دریافتی ناشی از خسارت حسب مورد می بایستی بر اساس منشاء خسارت مورد رسیدگی و اقدام مقتضی قرار گیرد. دراجرای این بند، مأموران مالیاتی ذیربط می بایستی در چارچوب دستورالعمل کشف معاملات و عملیات مشکوک و شیوه گزارش دهی در سازمان امور مالیاتی نسبت به اعلام مراتب به “دفتر بازرسی ویژه، مبارزه با پولشویی و فرار مالیاتی”، اقدام مقتضی را به عمل آورند.
وکیل مالیاتی انتخاب مدیران هوشمند
- با ملحوظ نظر داشتن موارد فوق، سایر وجوه دریافتی مؤدی را با فعالیت شغلی اعلامی توسط وی مورد مطابقت قرار داده و در صورتی که مؤدی دارای چند واحد شغلی است با درنظر گرفتن اسناد و مدارک مثبته و واقعیت امر، وجوه واریزی، به فعالیت های مختلف مؤدی تخصیص یافته و درآمد مشمول مالیات و مالیات متعلق به آن فعالیت ها برابر مقررات محاسبه و مطالبه می شود. بدیهی است آن قسمت از وجوه دریافتی مؤدی که پیش از این به عنوان درآمد توسط مؤدی ابراز و یا توسط اداره امور مالیاتی به عنوان درآمد شناسایی و مالیات مرتبط با آن مطالبه شده است، مجدداً مورد محاسبه و مطالبه مالیات قرار نمی گیرد.
- بدیهی است مأموران مالیاتی رسیدگی کننده به اطلاعات تراکنش های بانکی واصله، علاوه بر رسیدگی در چارچوب قانون مالیاتهای مستقیم و مطالبه مالیات متعلقه، موظفند با رعایت فراخوان های ثبت نام در نظام مالیات بر ارزش افزوده و در چارچوب قانون مالیات بر ارزش افزوده، رسیدگی های لازم را به عمل آورده و حسب مورد برابر مقررات نسبت به مطالبه مالیات و عوارض متعلقه نیز اقدام نمایند.
پیش از محاسبه مالیات تراکنش های بانکی، با وکیل مالیات مشورت نمایید.
- اطلاعات مربوط به تراکنش های بانکی در قالب اطلاعات پولی است و این امر می تواند مؤید وجود فعالیت مالی باشد. لکن لزوماً میزان فعالیت های مالی با فعالیت های پولی مؤدیان یکسان نمی باشد. بنابراین می بایست در نظر داشت که کلیه اقلام وارده به حساب های بانکی مؤدیان دلیلی بر وجود درآمد نیست. این امر می بایست با توجه به واقعیت امر ، مد نظر گروه رسیدگی قرار گیرد.
- ممکن است اشخاص حقیقی هیچگونه اطلاعاتی اعم از مستند و یا دلایل و قرائن، نسبت به حساب های بانکی در اختیار گروه رسیدگی قرار ندهند. در این صورت، گروه رسیدگی ضمن انجام اقدامات در قالب دستورالعمل کشف معاملات و عملیات مشکوک و شیوه گزارش دهی در سازمان امور مالیاتی، می بایست حسب مقررات ماده 93 قانون مالیات های مستقیم در قالب “اشتغال به مشاغل یا عناوین دیگر غیر از موارد مذکور در سایر فصل های این قانون” نسبت به مطالبه مالیات متعلقه و جرایم مربوطه اقدام نماید.
- در کلیه موارد دستورالعمل مذکور که نیاز به صدور برگ تشخیص مالیات یا برگ تشخیص مالیات متمم یا برگ مطالبه مالیات حسب مورد باشد می بایست مهلت های قانونی درخصوص مرور زمان مالیاتی از جمله ماده 157 قانون مالیات های مستقیم و تبصره آن مد نظر قرار گیرد.
وکیل مالیات بهترین مشاور برای بررسی مالیات تراکنش های بانکی شما قبل از شروع رسیدگی های مالیاتی است
- کارکنان ذی ربط سازمان امور مالیاتی کشور که با انجام فرآیند رسیدگی به تراکنش های بانکی براساس ادله مثبته از وقوع جرم مالیاتی ارتکابی از تاریخ لازم الاجراء شدن قانون اصلاح قانون مالیات های مستقیم مصوب 31 / 4 / 1394 (1 / 1 / 1395) مطلع می شوند، مکلفند مراتب را به همراه اطلاعات و اسناد و مدارک مربوط به منظور اعلام جرم و اقامه دعوا در مرجع قضایی صالح به دادستانی انتظامی مالیاتی گزارش نمایند. در صورتی که به لحاظ شمول مرور زمان مالیاتی، امکان اقدام برابر بند (15) دستورالعمل مذکور فراهم نگردد; به لحاظ مسئولیت مرتکب یا مرتکبان جرم یاد شده در پرداخت اصل مالیات و جریمه های متعلق، همچنین ضرر و زیان وارده به دولت، اشخاص یاد شده موظف به گزارش کردن این موضوع نیز می باشند.
- همچنین در صورت اطلاع از وقوع جرم موضوع ماده (274) یا تخلفات موضوع ماده (5) قانون ارتقاء سلامت نظام اداری و مقابله با فساد که از تاریخ لازم الاجراء شدن آن قانون (21 / 10 / 1390) ارتکاب یافته است، مکلفند مراتب را برابرمقررات قانون یاد شده به منظور تعقیب در مرجع قضایی صالح گزارش نمایند.
- شایان ذکر است برای تعامل بیشتر با مؤدیان علاوه بر اجرای مفاد دستورالعمل مربوط به تراکنش های بانکی، رعایت موارد ذیل نیز ضروری است.
الف)مؤدیانی که دارای سابقه و پرونده مالیاتی می باشند.
- چنانچه جمع گردش بدهکار یا بستانکار مجموع حساب های بانکی اشخاص حقیقی در طی یکسال بیشتر از پنجاه میلیارد ریال (معادل پنج میلیارد تومان) باشد، دفتر بازرسی ویژه، مبارزه با پولشویی و فرار مالیاتی موظف به استعلام، دریافت و ارسال اطلاعات تراکنش های بانکی مشکوک واصله به ادارات کل امور مالیاتی ذیربط خواهد بود ضمنا در غیر این صورت با توجه به تعیین حد نصاب مذکور حسابرسی مالیاتی در خصوص این تراکنش ها موضوعیتی نخواهد داشت.
- در هر یک از ادارات کل امور مالیاتی، کمیته ویژه ای متشکل از مدیرکل امور مالیاتی، معاون مالیاتی اداره کل، رییس اموز مالیاتی حسابرسی ویژه، دادیار دادستانی مقیم ادارات کل و مسئول حراست اداره کل تشکیل می گردد و کمیته مزبور پس از دریافت اطلاعات تراکنش های بانکی مشکوک از اداره اطلاعات و خدمات مالیاتی، با امعان نظر به مفاد قسمت اخیر بند (13) دستورالعمل صدرالاشاره مبنی بر کلیه اقلام پولی وارده به حساب های بانکی مؤدیان مالیاتی دلیلی بر وجود درآمد نبوده و لذا می بایستی واقعیت امر مدنظر ماموران مالیاتی قرار گیرد و قبل از دعوت از مؤدی و ورود به امر حسابرسی مالیاتی، می بایستی حجم ریالی گردش حسابهای بانکی واصله را با سوابق مالیاتی و حجم فعالیت های تشخیصی مؤدی مطابقت داده و در صورتی که اکثریت اعضاء این کمیته، اطلاعات تراکنش های بانکی واصله برای هر سال یا عملکرد مالیاتی همان سال مؤدی و مالیات های تشخیصی و مطالبه شده را به صورت تقریبی همخوان بدانند، الزامی به حسابرسی این تراکنش ها نبوده و از این حیث درآمد یا مالیات متممی برای مؤدی متصور نمی باشد. در راستای این بند صرفا می بایستی صورتجلسه ای مبنی بر عدم نیاز به صدور برگ تشخیص مالیات توسط کمیته مذکور تهیه و از طریق اداره کل ذیربط برای دفتر بازرسی ویژه، مبارزه با پولشویی و فرار مالیاتی ارسال گردد.
وکیل مالیاتی در هر یک از مراحل رسیدگی می تواند بهترین مشاور برای مالیات تراکنش های بانکی باشد.
- در صورتی که با بررسی تراکنش های بانکی واصله (با رعایت مفاد دستورالعمل صدرالاشاره و بند (2) فوق) درآمد کتمان شده ای برای مؤدی متصور باشد، برای تعیین درآمد مشمول مالیات از ضرایب مالیاتی متناسب با فعالیت مودی و مرتبط به سال مالیاتی مربوط مندرج در دفترچه ضرایب مالیاتی موضوع ماده (154) قانون مالیات های مستقیم مصوب اسفند 1366 و اصلاحیه های بعدی آن استفاده می شود. بدیهی است در صورتی که برای تعیین درآمد مشمول مذکور در دفترچه ضرایب سال عملکرد ضریبی تعیین نشده باشد به وسیله هیات حل اختلاف مالیاتی محل با توجه به ضریب مشاغل مشابه تعیین ضریب خواهد شد.
در راستای سیاست های اصولی سازمان مبنی بر تعامل با مؤدیان محترم مالیاتی و رعایت اصل اعتماد بمنظور ارتقاء فرهنگ خوداظهاری مالیاتی و با توجه به اینکه اطلاعات حساب های بانکی فی نفسه مؤید درآمد اشخاص نمی باشد مقرر می گردد کلیه ادارات امور مالیاتی در فرآیند حسابرسی مالیاتی تراکنش های بانکی مشکوک، برای جمع آوری اسناد و مدارک و ارایه توضیحات لازم توسط مؤدیان محترم مالیاتی، مهلت کافی و مورد نیاز را در نظر بگیرند. بدیهی است در اجرای مفاد این بند، یکی از اساسی ترین اسناد و مدارک برای تعیین درآمد مشمول مالیات، اظهارات مکتوب مؤدیان محترم در خصوص تراکنش های بانکی می باشد. لذا لازم است در راستای اجرای مطلوب این بند ترتیبی اتخاذ شود تا مهلت مذکور کمتر از هفت روز کاری نباشد.
ب) مؤدیانی که دارای سابقه و پرونده مالیاتی نمی باشند
- با رعایت مفاد دستورالعمل فوق و به ویژه بند (13) آن، در صورت احراز کسب هرگونه درآمد توسط صاحبان حساب های بانکی دارای تراکنش های بانکی مشکوک، اداره امور مالیاتی و مراجع حل اختلاف مالیاتی حسب مورد، می بایست با رعایت جزء (3) بند الف دستورالعمل مذکور نسبت به تعیین درآمد مشمول مالیات اقدام نمایند.
- بدیهی است در خصوص مؤدیانی که دارای سابقه و پرونده مالیاتی نمی باشند نیز در صورت عدم احراز کسب درآمد مشمول مالیات، الزامی به صدور برگ تشخیص مالیات نبوده و صرفاً می بایست گزارشی مبنی بر عدم نیاز به صدور برگ تشخیص مالیات عنوان دفتر بازرسی ویژه، مبارزه با پولشویی و فرار مالیاتی تهیه و از طریق اداره کل امور مالیاتی ذیربط ارسال گردد.
ج) سایر موارد
- تمامی نکات مندرج در بندهای دستورالعمل فوق در خصوص مؤدیان نظام مالیات بر ارزش افزوده با رعایت کلیه مقررات و دستورالعمل های مربوطه حسب مورد قابل تسری است.
- با توجه به مهلت زمانی کافی و لازم مورد نیاز ماموران مالیاتی و مؤدیان محترم مالیاتی حسب مورد برای حسابرسی مالیاتی و یا ارائه اسناد و مدارک و با توجه به هماهنگی های بعمل آمده با نهادهای ارسال کننده اطلاعات، مقرر می دارد از این پس ادارات کل امور مالیاتی نسبت به اطلاعات تراکنش های بانکی مشکوک واصله از “دفتر بازرسی ویژه، مبارزه با پولشویی و فرار مالیاتی” که حداکثر تا یکماه قبل از انقضای مهلت رسیدگی (مرور زمان موضوع ماده 157 قانون مالیات های مستقیم) دریافت می کنند، اقدام نمایند و در صورت دریافت اطلاعات تراکنش های بانکی از سایر مراجع، مراتب را برای ثبت و نگهداری سوابق به دفتر مذکور اعلام نمایند.
این مقاله با اقتباس از مقاله مندرج در سایت سازمان امور مالیاتی به آدرس http://intamedia.ir/Pages/Action/ShowContent/115066 تلخیص، روان نویسی و نگارش شده است.