مراحل رسیدگی به دعوای کار اعم از آنکه کارگر عامل طرح آن باشد یا کارفرما آن را طرح نماید، در اداره کار انجام می پذیرد. این فرایند که تحت عنوان دادرسی کار صورت می گیرد شامل اصول و قواعدی است که باید رعایت شود. این اصول کلی عبارتند از:
- اقامه دعوا از طرف ذینفع
- عدم استنکاف از رسیدگی
- صدور رای به طور خاص
- دو مرحله ای بودن رسیدگی ماهوی
- لازم الاجرا بودن آرای مراجع حل اختلاف کار
همه این موارد در قانون کار تحت عنوان اصول کلی دادرسی مورد اشاره قرار گرفته است. علاوه بر این در مقدمه آیین دادرسی کار به اصول اختصاصی رسیدگی به دعوای کار به شرح زیر اشاره شده است:
- اصل سرعت
- اصل غیر تشریفاتی بودن رسیدگی
- اصل تخصصی و فنی بودن رسیدگی
- اصل سه جانبه گرایی
- اصل رایگان بودن دادرسی کار
ارجاع پرونده شکایت به مرجع تشخیص
در اولین گام بعد از اقامه دعوا توسط کارگر یا کارفرما در اداره کار و تشکیل پرونده توسط متصدی ثبت دادخواست دعوای کار ، پرونده معمولاً در صبح روز تشکیل جلسه رسیدگی در اختیار هیئت تشخیص قرار می گیرد. شایان ذکر است تا قبل از تشکیل جلسه رسیدگی هیچیک از اعضای رسیدگی به دادخواست در جریان فرایند تشکیل پرونده نیستند و در آن نقشی ایفا نمی کنند. این مراحل توسط مسئولین و کارکنان اداره کار پیگیری می شود. دلیل آن هم پیشگیری از هر گونه سوء استفاده احتمالی و رعایت اصل سرعت و غیر تشریفاتی بودن اصول دادرسی کار است.
محل تشکیل جلسات رسیدگی به دعوای کار
جلسه رسیدگی به دعوای کار چه در مرحله بدوی و چه در مرحله تجدید نظر در اداره کار برگزار می شود. در هیئت تشخیص که جلسات آن در ساعت اداری برگزار می شود باید همه اعضاء شرکت نمایند. تعداد این اعضاء سه نفر است که ریاست جلسه را نماینده وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است. در مرحله تجدید نظر که تحت عنوان هیئت حل اختلاف و با حضور حداقل هفت نفر برگزار می شود، ریاست جلسه با مدیر کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خواهد بود.
هیئت تشخیص ابتدا به بررسی شکلی دادخواست می پردازد. اگر ایرادی در دادخواست وجود داشته باشد، به دادخواست دهنده اعلام می شود تا همانجا دادخواست را تکمیل و اصلاح نماید. سپس جلسه ادامه می یابد. اگر دادخواست دهنده اعتراضی به این موضوع داشته باشد ممکن است جلسه به روز دیگری موکول شود. اگر دادخواست دهنده از رفع ایراد خودداری نماید، مرحله رسیدگی به دعوای کار، متوقف می شود.
اعضای هیئت تشخیص، در ادامه فرایند رسیدگی به دعوای کار، به بررسی انجام صحیح ابلاغ می پردازند. اگر این مرحله درست انجام گرفته و ابلاغ ها برابر مقررات صورت گرفته باشد، رسیدگی ادامه پیدا خواهد کرد.
حضور طرفین در جلسه رسیدگی به دعوای کار
بعد از طی تشریفات مورد اشاره، از خواهان پرونده خواسته می شود که دعوای خود را طرح نماید. سپس از خوانده نیز خواسته می شود به دفاع از خود بپردازد. در خصوص حضور طرفین پرونده در جلسه رسیدگی باید گفت اگر مراجع ابلاغ ضرورتی بر الزام حضور شخص ذی نفع در جلسه رسیدگی داشته باشند، در مرحله ابلاغ این امر مورد تأکید قرار می گیرد. در غیر این صورت، طرفین می توانند نماینده خود را معرفی نمایند. حتی ممکن است فقط نسبت به ارسال لایحه اقدام کنند.
در هر صورت، عدم حضور طرفین در جلسه رسیدگی به دعوای کار، مانع از رسیدگی نخواهد بود . در نتیجه، جلسه ادامه پیدا خواهد کرد و رای نیز صادر می شود. البته اگر خواهان در جلسه حضور نیابد و لایحه ای نیز ارسال ننماید، به دلیل عدم امکان رسیدگی، قرار ابطال دادخواست صادر می شود. توضیح اینکه ماده 59 آیین دادرسی کار اجازه می دهد مرجع رسیدگی کننده در صورت عدم حضور هر یک از طرفین برای یک نوبت جلسه رسیدگی را تجدید نماید.
تکمیل صورتجلسه در جلسه رسیدگی به دعوای کار
در فرایند رسیدگی به دعوای کار، بر اساس مواد 60 و 61 آیین دادرسی کار، اظهارات طرفین در صورتجلسه تنظیمی درج می گردد. در این جلسه، خلاصه اظهارات طرفین از سوی مرجع رسیدگی کننده ثبت می شود. اما اگر اظهارات دارای شرایط زیر باشد. هیئت به مفاد بسنده نمی کند و لذا عین اظهارات طرفین باید درج شود. این موارد عبارتند از:
- وقتی که بیان یکی از آنان مشتمل بر اقرار باشد.
- چنانچه یکی از طرفین بخواهد از اظهارات طرف دیگر استفاده نماید.
- در صورتی که هیئت به جهتی درج عین عبارت را لازم بداند.
طرفین می توانند با درخواست کتبی و هزینه شخصی از اوراق پرونده رونوشت اخذ نمایند.
تغییر خواسته یا افزایش و کاهش آن
به استناد ماده 63 آیین دادرسی کار، خواهان می تواند تا قبل از جلسه اول رسیدگی، خواسته خود را افزایش دهد. در این مرحله امکان اینکه خوانده نیز در جریان امر قرار گیرد وجود دارد و فرایند دفاع خوانده نیز مخدوش نمی شود. اما در مورد کاهش و تغییر در خواسته تا آخرین مرحله رسیدگی این امکان به خواهان داده شده است. دلیل آن نیز روشن است زیرا با کاهش خواسته وضعیت به نفع خوانده پیش خواهد رفت. به عبارتی ضرر و زیانی متوجه خوانده نخواهد شد.
استرداد دادخواست از طرف خواهان
خواهان می تواند تا قبل از صدور رای، دادخواست خود را پس بگیرد. در این صورت، قرار ابطال دادخواست صادر خواهد شد. البته این امکان به خواهان داده شده که حتی بعد از ابطال دادخواست، بتواند دوباره اقامه دعوا کند.
دلایل اثبات دعوای کار
به موجب ماده 82 آیین دادرسی کار، ادله اثبات دعوا در مراجع حل اختلاف کار به ترتیب شامل موارد زیر هستند:
- اقرار
- اسناد
- امارات
اقرار عبارت از اخبار به حقی است برای غیر بر ضرر خود(برای آشنایی بیشتر با مفهوم اقرار می توانید مقاله اقرارنامه فروش ملک را در سایت ملکی اداری مطالعه نمایید) . ماده 83 آیین دادرسی کار مقرر می دارد: در صورتی که هر یک از طرفین در خصوص ادعای طرف مقابل اقرار نماید، ادعای مذکور با اقرار ثابت شده و برای اثبات آن ادعا، دلیل دیگری لازم نمی باشد.
سند نوشته ای است که در مقام ادعا یا دفاع قابل استناد باشد. سند می تواند رسمی و یا عادی باشد. سند عادی را می توان مورد نردید، انکار و یا جعل قرارداد. اما در مورد اسناد رسمی نمی توان آن را مورد تردید و انکار قرارداد. مگر آنکه ادعای جعل را بتوان در مورد آن مطرح نمود.
اماره به موجب ماده 88 آیین دادرسی کار، عبارت از اوضاع و احوالی است که به موجب قانون یا در نظر مرجع رسیدگی کننده، دلیل بر امری شناخته می شود، از قبیل تحقیق محلی و کارشناسی. اماره را می توان ظاهر امری دانست که می تواند واقعیت یا باطن موضوعی را روشن سازد. اماره می تواند قانونی یا قضایی باشد.
در اماره قضایی بحث کارشناسی و تحقیق محلی وجود دارد. به استناد ماده 90 آیین دادرسی کار، در موضوعاتی که نیاز به تحقیق داشته باشند، لازم است به تفکیک در قرار تحقیق محلی مشخص گردند.