مشاغل سخت و زیان آور – طبق ماده 1 آیین نامه مصوب 26/12/85 کارهای سخت و زیان آور کارهایی است که در آنها عوامل فیزیکی، شیمیایی،مکانیکی و بیولوژیکی محیط کار غیر استاندارد می باشد. در اثر اشتغال بیمه شده تنشی به مراتب بالاتر از ظرفیت های طبیعی ( جسمی و روانی ) در وی ایجاد می گردد. نتیجه آن بیماری های شغلی و عوارض ناشی از آن خواهد بود. شناسایی مشاغل سخت و زیان آور به دو صورت انجام می گیرد:
اول، برخی از مشاغل سخت و زیان آور توسط شورای عالی حفاظت فنی مورد شناسایی قرار گرفته و به شرح زیر احصا شده است :
1- کار در معادن اعم از تحت الارضی یا سطح الارضی. که ایجاب می نماید کارگران در تونل ها و راهروهای سرپوشیده به استخراج بپردازند.
2- حفر قنات و چاه ها و فاضلاب ها و تونل های زیرزمینی و کار در مخازن سر بسته.
3- تخلیه و حمل مواد مذاب از کوره های مشغول به کار . و کار مستمر در مجاورت کوره های ذوب. به نحوی که کارگر در معرض مستقیم حرارت یا بخارات زیان آور متصاعد از کوره باشد.
مقاله چه کسانی مشمول قانون کار می شوند را مطالعه نمایید.
4- کار کارگرانی که مستقیماً و مستمراً در امر تولید در کارگاه های دباغی، سالامبور سازی و روده پاک کنی اشتغال دارند. و کار مستمر در گندابروها ،جمع آوری، حمل و دفن زباله شهری.
5- کار کارگرانی که مستمراً به امر جمع آوری و انتقال و انبار کردن کود ( نظافت مستمر طویله، اصطبل،سالن های پرورش طیور ) در واحد های دامداری و طیور اشتغال دارند.
6- کار مستمر و مداوم در فضای باز و در ارتفاع بیش از پنج متر از سطح زمین بر روی دکل ها، اتاقک های متحرک ، داربست ها و اسکلت ها.
7- کار مداوم بر روی خطوط و پست های انتقال برق با فشار شصت و سه کیلو ولت و بالاتر.
8- مشاغل شن پاشی، پخت آسفالت دستی، قیرپاشی و مالچ پاشی.
9- عملیات جوشکاری داخل مخازن.
10- کارهایی که استمرار آنها موجبات ابتلا به بیماری های حاصل از اشعه را فراهم می آورد. نظیر کار با مواد رادیواکتیو و قرارگرفتن در معرض پرتوهای یون ساز به تشخیص مراجع ذیصلاح.
11- کار در محل های با فشار محیط بیش از حد نیاز مجاز از قبیل غواصی.
مقاله تکلیف کارفرما در برابر بیمه کارگر را مطالعه نمایید.
12-کار مستمر در محیط هایی که با وجود رعایت مقررات حفاظت و ایمنی موجب بیماری های گوشی یا کری کارگر را فراهم سازد.
13- کار در امور سم پاشی باغات و اشجار و مزارع و ضدعفونی اماکن و طویله ها و آشیانه های مرغداری در زمان سمپاشی.
14- کار کارگرانی که مستقیما در امور تولید سموم و حشره کش ها اشتغال دارند در زمان انجام کار.
15- کار با وسایل دارای ارتعاش در حدی که برای سلامتی کارگر زیان آور باشد.
دوم : بررسی تشخیص سایر مشاغل سخت و زیان آور که در لیست اعلامی شورای عالی حفاظت فنی موجود نمی باشد به عهده کمیته های بدوی و تجدید نظر استانی تشخیص مشاغل سخت و زیان آور گذاشته شده است.
ممکن است بیمه شده ، کارفرما یا وزارت خانه های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان تامین اجتماعی و تشکل ها مدعی سخت و زیان آور بودن شغلی باشند. در این صورت می توانند شغل مزبور را به کمیته های بدوی و تجدید نظر تشخیص مشاغل سخت و زیان آور معرفی نمایند. کمیته های مزبور پس از بررسی های لازم نتیجه را به متقاضی اعلام خواهند نمود .
چنانچه مطابق رای کمیته های مزبور شغل فرد سخت و زیان آور تشخیص داده شود می تواند از مزایای بازنشستگی پیش از موعد در مشاغل سخت و زیان آور بهره مند گردد.
تکالیف کارفرما در مشاغل سخت و زیان آور
قانونگذار در راستای اعطا امتیاز بازنشستگی پیش از موعد برای بیمه شدگان شاغل در مشاغل سخت، تکالیفی را نیز برای کارفرمایان واحدهایی که نوع شغل آنها سخت و زیان آور تشخیص داده می شود به شرح زیر تعیین کرده است:
الف- انجام معاینات پزشکی
یکی از الزامات کارفرمایان کارگاه های دارای مشاغل سخت و زیان آور ، این است که با توجه به اینکه نوع شغل در این قبیل کارگاه ها خطراتی را برای سلامتی افراد شاغل به همراه دارد، دو نوع معاینه پزشکی بر عهده کارفرمایان قرار گرفته است:
نوع اول معاینات پزشکی بدو استخدام : بدین نحو که کارفرمایان کارگاه های مشمول قانون تامین اجتماعی می بایست قبل از ارجاع کارهای سخت و زیان آور به بیمه شدگان آنها را مورد معاینات پزشکی قرار دهند. و با توجه به قابلیت و استعداد جسمانی و متناسب با وضعیت جسمی آنها کار متناسب را به آنها ارجاع نمایند. ممکن است کارفرما از انجام تکلیف مزبور خودداری نماید. یا در صورت انجام معاینات پزشکی شغل مناسب را به کارگر ارجاع ننماید. و همین امر سبب بروز خسارت به بیمه شده گردد. در این موارد، سازمان حسب مورد خدمات درمانی و بیمه ای مربوط به بیمه شده را ارائه نموده و هزینه های وارده را مطابق ماده 50 قانون تامین اجتماعی از طریق اجرا از کارفرما وصول می نماید.
نوع دوم معاینات پزشکی ادواری : بدین نحو که کارفرما علاوه بر معاینات پزشکی اولیه جهت ارجاع کار متناسب می بایست نسبت به انجام معاینات پزشکی دوره ای شاغلین در کارگاه اقدام نماید. تا تاثیر نوع شغل محوله در بروز آسیب های جسمی و روحی به بیمه شدگان مشخص گردد. ضمناً کارفرما باید نتیجه آزمایشات را در پرونده های مربوط ضبط نماید. سپس یک نسخه از آن را به سازمان تامین اجتماعی ارائه نماید تا در پرونده بیمه شده بایگانی شود.
ب- ایمن سازی محیط کارگاه و کاهش صفت سخت و زیان آوری شغل
ایمن سازی ، یکی دیگر از الزامات در ارتباط با مشاغل سخت و زیان آور است. در این ارتباط کارفرمایان کارگاه ها باید با انجام اقدامات لازم جهت ایمن سازی محیط کارگاه به منظور کاهش صفت سخت و زیان آوری شغل اقدام نمایند.
مشاغل سخت و زیان آور به دو نوع تقسیم می شود :
نوع اول مشاغل سخت و زیان آور :
مشاغلی که صفت سخت و زیان آور با ماهیت شغل وابستگی دارد. اما با به کارگیری تمهیدات بهداشتی ، ایمنی و تدابیر فنی مناسب توسط کارفرما امکان حذف صفت سخت و زیان آور شغل ممکن می باشد.
نوع دوم مشاغل سخت و زیان آور :
مشاغلی هستند که ماهیتاً سخت و زیان آور بوده و امکان حذف کامل صفت سخت و زیان آوری آنها وجود ندارد. اما با به کارگیری تمهیدات بهداشتی ایمنی و تدابیر فنی توسط کارفرما امکان کاهش صفت سخت و زیان آوری شغل مزبور وجود دارد. بر این اساس الزامات اساسی بر عهده کارفرمایان کارگاه های دارای مشاغل سخت و زیان آور قرار داده شده است. که به عنوان مثال تلاش در جهت حذف یا کاهش صفت سخت و زیان آور شغل از طریق ایمن سازی محیط کارگاه می باشد.
در همین راستا آیین نامه اجرایی مشاغل سخت و زیان آور مواردی را مقرر می دارد. از جمله کارفرمایان کارگاه ها ظرف دو سال از تاریخ ابلاغ تصمیم قطعی مبنی بر تشخیص سخت و زیان آور کارگاه مکلفند با ایمن سازی محیط کارگاه، نسبت به کاهش یا حذف صفت زیان آور شغل اقدام نمایند.
در خصوص نحوه تشخیص حذف یا کاهش صفت سخت و زیان آوری شغل و آثار آن نکاتی مطرح است. از جمله اینکه پس از بازرسی شرایط کار توسط کارشناسان بهداشت حرفه ای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و بازرسان کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و ارائه گزارش به کمیته بدوی استانی تشخیص مشاغل سخت و زیان آور، ممکن است کمیته مزبور با توجه به گزارش بازرسین رفع صفت سخت و زیان آور را تایید نماید. در این صورت، کارگاه مزبور از شمول آیین نامه خارج می شود و به صورت کارگاه عادی در می آید. در نتیجه الزاماتی که کارفرما در خصوص مشاغل سخت و زیان آور به عهده دارد، منتفی خواهد شد.
مقاله تکلیف کارفرما برای اشتغال اتباع خارجی را مطالعه نمایید.
اما چنانچه کارفرما نسبت به حذف یا کاهش صفت سخت و زیان آوری شغل اقدام ننموده و یا در صورت اقدام موفق به کاهش یا زوال صفت مزبور نبوده باشد با دو ضمانت اجرای مختلف مواجه خواهد شد : اول چنانچه عدم انجام تکلیف مزبور سبب بروز حوادث ناشی از کار شود مطابق ماده 95 قانون کار کارفرمای مربوطه از نظر کیفری و حقوقی و همچنین مجازات های مندرج در قانون کار مسئول خواهد بود
دوم علاوه بر ضمانت اجرای فوق قانونگذار به منظور جلوگیری از آسیب هایی که در آینده ممکن است به افراد شاغل در کارگاه وارد شود نیز ضمانت اجرای خاصی را پیش بینی کرده است . البته در قانون کار به طور غیر مستقیم آثار عدم رفع صفت مزبور که در غالب بروز حوادث ناشی از کار یا بروز خطر ظاهر می شود پیش بینی شده است مطابق ماده 105 قانون کار و تبصره یک آن در صورت تشخیص بازرس کار یا کارشناس بهداشت حرفه ای در خصوص احتمال وقوع حادثه یا بروز خطر در کارگاه می تواند از دادسرا تقاضای تعطیلی و لاک و مهر تمام یا قسمتی از کارگاه را بنماید
ج – پرداخت حق بیمه در مشاغل سخت و زیان آور
مطابق قانون مشاغل سخت و زیان آور، در مورد آن دسته از کارگرانی که نوع شغل آنها سخت و زیان آور تشخیص داده شده کارفرمایان مکلفند علاوه بر حق بیمه مقرر در مقررات تامین اجتماعی که به صورت ماهانه طی لیست های ارسالی پرداخت می نمایند 4% حق بیمه سنوات اشتغال بیمه شده را طبق محاسبه سازمان در زمان درخواست بازنشستگی به طور یکجا یا به صورت تقسیط پرداخت نمایند.
محاسبه 4% میزان حق بیمه بر مبنای آخرین حقوق و مزایای مشمول کسر حق بیمه به نسبت سنوات اشتغال در مشاغل سخت و زیان آور مربوط به ایام بعد از تصویب قانون ( 14/7/80) که به طور یکجا یا اقساط ( حداکثر تا 9 قسط) قابل پرداخت می باشد.
ضمنا در صورتی که بیمه شده در دوره اشتغال خود در مشاغل سخت و زیان آور در بیش از یک کارگاه کار کرده باشد مبلغ بدهی به نسبت سنوات اشتغال متقاضی برای هر کارفرما جداگانه محاسبه و جهت وصول به کارفرمای مربوطه ابلاغ می گردد.
علاوه بر محاسبه 4% حق بیمه مشاغل سخت و زیان آور در دوره اشتغال کارفرما باید %4 بابت مستمری مربوط به قبل از تصویب قانون (14/7/80) به سازمان پرداخت نماید.
کارفرمایان باید در لیست های ارسالی ماهانه شغل هر یک از کارگران را صحیح و واقعی درج نمایند چرا که در صورت سهل انگاری و ثبت اشتباه شغل کارگر ممکن است در موقع درخواست بازنشستگی شغل قید شده در لیست جز مشاغل سخت و زیان آور شناخته نشود و باعث ضایع شدن حق کارگر شود. همچنین بیمه شدگانی که کار آنها توسط کمیته های استانی سخت و زیان آور تشخیص داده می شود در صورت تمایل و واجد شرایط بودن درخواست بازنشستگی نمایند و در قانون کارهای سخت و زیان آور و آیین نامه اجرایی آن الزامی در زمینه بازنشستگی اجباری این کارگران نمی باشد.
د – رعایت قوانین و مقررات عمومی مربوط به قانون کار
ضوابط مربوط به کار از قبیل مدت کار ، تعطیلات و مرخصی ها رعایت ضوابط طبقه بندی مشاغل و … همگی دارای مقرراتی هستند که بر عهده کارفرما نهاده شده است . بدین سان قانونگذار در قانون کار نیز آگاهانه حمایت هایی علاوه بر کارگران مشاغل عادی جهت کارکنان مشاغل سخت و زیان آور به شرح زیر پیش بینی کرده است:
1-ساعت کار کارگران مشمول قانون کار شاغل در مشاغل سخت و زیان آور روزانه 6 ساعت و در هفته 36 ساعت می باشد. هرگونه توافقی بین کارگر و کارفرما بر خلاف آن مجاز نمی باشد.
2- انجام کارهای سخت و زیان آور برای کارگران زن ممنوع است.
3- انجام اضافه کاری از سوی کارگران شاغل در کارهای سخت و زیان آور ممنوع است. در صورت تخلف ضمانت اجرای کیفری موضوع ماده 176 قانون کار علیه کارفرما اعمال خواهد شد.
4- مرخصی استحقاقی کارگران شاغل در مشاغل سخت و زیان آور 35 روز با احتساب 4 روز جمعه یعنی 31 روز کاری می باشد. استفاده از این مرخصی حتی الامکان در دو نوبت و در پایان هر شش ماه صورت می گیرد و 9 روز از مرخصی سالیانه قابل ذخیره می باشد.
5- حداقل سن به کارگیری افراد در مشاغل سخت و زیان آور 18 سال می باشد. زیرا ارجاع کارهای سخت و زیان آور برای کارگر نوجوان ( 18-15 سال ) ممنوع است.
مقاله حمایت از کسب و کارها در دوره کرونا را مطالعه نمایید.
6- انجام کارآموزی توام با کار در مشاغل سخت و زیان آور مجاز نمی باشد.
7 – در کارهای سخت و زیان آور که ساعت کار 6 ساعت در روز و 36 ساعت در هفته می باشد. اشتغال بیش از این ساعات حتی با توافق مجاز نمی باشد و قابل تقویم به وجه نقد نمی باشد.
8- تشخیص کارهای سخت و زیان آور برای برخورداری از امتیازات مقرر در قانون کار از تاریخ تایید و تصویب در کمیته های بدوی و تجدید نظر استان می باشد.
9- کارگرانی که به دلیل اشتغال در مشاغل سخت و زیان آور بازنشسته می شوند برای هر سال کار مشمول اخذ یک ماه سنوات خدمت می باشند. و فقط به لحاظ استفاده از مستمری بازنشستگی تامین اجتماعی هر سال اشتغال در مشاغل سخت و زیان آور آنان یک و نیم برابر منظور می گردد.
10- اشتغال کارگران شاغل در مشاغل سخت و زیان اور در ساعات شب یعنی 22 شب الی 6 بامداد مجاز است.
11- در قانون کار برای مشاغل سخت و زیان اور مزایای تحت عنوان سختی کار پیش بینی نشده است. اما اگر کارفرما وجوهی تحت عنوان سختی کار به کارگران پرداخت نموده و این پرداخت ها استمرار داشته این پرداخت ها جز شرایط کار کارگران محسوب و قابل قطع نخواهد بود.
12- با توجه به این که کارفرما موظف است در هر سال دو دست لباس مجانا در اختیار هر کارگر بگذارد. لباس کار در مشاغل سخت و زیان آور بایستی متناسب با نوع کار باشد به نحوی که کارگر بتواند به راحتی وظایف خود را انجام دهد.
13- آراء قطعی کمیته های بدوی و تجدید نظر استانی قابل اعتراض و شکایت نزد دیوان عدالت اداری می باشد.
وکیل کسب و کار
در صورت هر گونه دعاوی مربوط به اداره کار و بیمه تامین اجتماعی وکیل کسب و کار می تواند با کمک تیم تخصصی وکلای خود وکالت شما را در مراجع قضایی و مراکز حل اختلاف بر عهده بگیرد.